Pod velom najstrože čuvane tajne jugoslovenskih bezbjednosnih službi kojima je rukovodio Aleksandar Leka Ranković, gotovo sedam decenija od javnosti se krilo da je usred Srbije pravljena atomska bomba. To je rađeno u Institutu „Vinča”. Međutim, realizaciju ovog projekta tadašnjeg državnog vrha prekinuo je nuklearni akcident koji se dogodio 1958. godine.
Pretpostavlja se da je do toga doveo ljudski faktor. Grupa srpskih naučnika koja je konstruisala reaktor bila je ozračena smrtonosnim dozama radijacije.
Sa pionirom nuklearne fizike Dragoslavom Popovićem na čelu, oni su prebačeni u kliniku Kiri u Parizu, gdje im je poznati stručnjak, doktor Žorž Mate, uradio prvu transplantaciju koštane srži u istoriji medicine, zahvaljujući kojoj su spaseni sigurne smrti.
Titova tajna
Decenijama skrivanu tajnu u knjigu “Slučaj Vinča” pretočio je ugledni pisac i kardiohirurg, profesor Goran Milašinović, koji kao najzanimljiviji paradoks izdvaja upravo tajnu pod kojom se ovaj događaj čuvao u Jugoslaviji, kojom je suvereno vladao Josip Broz Tito.
– Vjerovatno tadašnja Jugoslavija nije željela da objelodani da se tako nešto dogodilo u njenom najprestižnijem institutu, pa su događaj krili od javnosti. Došao sam do podatka da se naš veliki naučnik Pavle Savić izričito protivio pravljenju atomske bombe. Koristio sam njegovu dokumentaciju i po njegovim analizama on je okrivio one koji su vodili eksperiment da su sami napravili grešku. Uz državu kakvu smo imali, a uzevši u obzir njegovo mišljenje, normalan je zavjet ćutanja koji je uslijedio u državnim službama – objašnjava Milašinović, koji je cijeli događaj opisao u svom romanu.
Milašinović navodi da, iako je transplantacija koštane srži koja je tada urađena našim naučnicima prva transplantacija u istoriji medicine, ona ipak nije ostala ubilježena kao takva.
– U naučnom smislu to je bila neuspješna transplantacija i samim tim nije mogla ući u istoriju kao prva transplantacija ljudskih organa. No, iako je došlo do odbacivanja, zahvaljujući transplantatu, za dva mjeseca krv, kao i koštana srž naših pet mladih naučnika se oporavila i oni jesu spaseni, a o kakvom revolucionarnom događaju se radilo, govori i to što je tri decenije kasnije dobitnik prve Nobelove nagrade za transplantaciju organa u svom govoru rekao da je Žorž Mate prvi napravio pokušaj transplantacije u Parizu upravo nad atomistima tadašnje Jugoslavije – kaže pisac i kardiolog.
